SKKN Một số biện pháp chỉ đạo Giáo viên chủ nhiệm thực hành phương pháp kỉ luật tích cực trong phong trào thi đua Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực

 DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT 
CBQL Cán bộ quản lý 
GD Giáo dục 
THCS Trung học cơ sở 
BGH Ban Giám hiệu 
GV Giáo viên 
HS Học sinh 
GVCN Giáo viên chủ nhiệm 
XH Xã hội 
GĐ Gia đình 
QLGD Quản lý giáo dục 
PPKLTC Phương pháp kỉ luật tích cực 
 1 PHẦN MỞ ĐẦU 
1. Lý do chọn đề tài 
 Từ năm học 2008-2009, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã phát động phong trào 
thi đua ‘Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Phong trào này đã 
được triển khai rộng rãi trong các trường mầm non và phổ thông giai đoạn 2008 
đến nay. Phong trào thi đua này phát huy sức mạnh tổng hợp của các lực lượng 
giáo dục (giáo dục nhà trường là nòng cốt), phát huy vai trò tích cực, sáng tạo 
của học sinh cùng xây dựng môi trường giáo dục thân thiện. Đó là môi trường 
an toàn, thuận lợi với mọi học sinh; học sinh được tạo điều kiện để sống khỏe 
mạnh, vui vẻ, tích cực học tập và tham gia các hoạt động khác; được giáo viên 
nhiệt tình giảng dạy yêu thương, tôn trọng; được gia đình và cộng đồng tạo điều 
kiện phát huy hết tiềm năng của bản thân. Cũng trong môi trường này, học sinh 
ý thức sâu sắc hơn về quyền được chăm sóc và bảo vệ, quyển được hưởng nền 
giáo dục có chất lượng. 
 Cùng thời gian này, Tổ chức Plan tại Việt Nam triển khai chương trình 
hành động “Trường học thân thiện” (tháng 2 năm 2008) với khẩu hiệu trọng tâm 
“ Giáo viên mẫu mực, học sinh tích cực” nhằm đạt mục tiêu “ Mọi trẻ em Việt 
Nam được sống trong môi trường bảo vệ an toàn, ở đó tất cả hành vi bạo lực trẻ 
em được ngăn chặn và giải quyết triệt để”. Theo đó: 
1/ Trẻ em hiểu được quyền và bổn phận của mình, biết được các kỹ năng sống 
giúp phòng tránh các hình thức bạo lực và được bày tỏ quan điểm của mình đối 
với các vấn đề liên quan đến trẻ; 
2/ Người dân, đặc biệt là giáo viên, cha mẹ, những người chăm sóc trẻ, hiểu 
được quyền và bổn phận của của trẻ em, các tác hại của trừng phạt, bạo lực trẻ 
em và dần có khả năng áp dụng phương pháp kỷ luật tích cực 
 Phương pháp kỷ luật được đề cập ở trên phản được hiểu theo nghĩa rộng. 
Đó là một quan điểm giáo dục, trong đó các chủ thể giáo dục thiết lập, vận hành 
mối quan hệ, cách thức xử sự thân thiện (loại trừ các hình thức bạo lực, trừng 
phạt) giúp cho mọi học sinh thấy thoải mái, tích cực phát huy những điểm mạnh, 
 3 nội dung của phong trào thi đua “ Xây dựng trường học thân thiện học sinh tích 
cực” 
3. Nhiệm vụ nghiên cứu 
 - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về thực hành phương pháp kỷ luật 
tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp 
 - Thử nghiệm một hoạt động chỉ đạo giáo viên chủ nhiệm lớp thực hành 
phương pháp kỷ luật tích cực trong phong trào thi đua “ Xây dựng trường học 
thân thiện học sinh tích cực”. 
 Chương 1 
 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM 
 VÀ PHƯƠNG PHÁP KỶ LUẬT TÍCH CỰC 
 TRONG PHONG TRÀO THI ĐUA “XÂY DỰNG TRƯỜNG HỌC 
 THÂN THIỆN HỌC SINH TÍCH CỰC” 
1.1. Quan niệm về công tác chủ nhiệm lớp trong đổi mới giáo dục hiện nay 
 1.1.1. TÇm quan träng cña c«ng t¸c chñ nhiÖm líp 
 C«ng t¸c chñ nhiÖm líp ra ®êi c¸ch ®©y mÊy tr¨m n¨m, sau khi xuÊt hiÖn 
hÖ thèng tæ chøc nhµ tr•êng theo lý luËn cña C«menxki vµ tån t¹i cho ®Õn ngµy 
nay. V× tr•êng ®«ng HS, cÇn chia nhá thµnh líp, qu¶n lý HS mçi líp lµ GVCN. 
 Hµng tr¨m n¨m, chøc n¨ng c¬ b¶n nhÊt cña GVCN lµ §¹i diÖn cña HiÖu 
tr•ëng qu¶n lý ho¹t ®éng häc tËp, sinh ho¹t cña mét líp häc trong nhµ tr•êng. 
V× vËy GVCN ®•îc coi nh• "Mét hiÖu tr•ëng nhá". 
 HiÖn nay, do nh÷ng yªu cÇu míi mµ vai trß, vÞ trÝ cña GVCN cã nh÷ng 
thay ®æi rÊt lín. 
 + Tr•íc hÕt do môc tiªu gi¸o dôc cã nh÷ng thay ®æi. Ngµy nay gi¸o dôc 
con ng•êi ph¸t triÓn toµn diÖn trë thµnh yªu cÇu kh¸ch quan, lµ ®ßi hái cña sù 
ph¸t triÓn kinh tÕ XH cña nÒn v¨n minh HËu c«ng nghiÖp. 
 Yªu cÇu cña XH cÇn ®µo t¹o nh÷ng thÕ hÖ lao ®éng th«ng minh, n¨ng 
®éng, s¸ng t¹o, biÕt kÕt hîp gi÷a lao ®éng ch©n tay vµ lao ®éng trÝ ãc, gi÷a lý 
luËn víi thùc tiÔn, cã kiÕn thøc s©u réng vµ cã n¨ng lùc vËn dông kiÕn thøc vµo 
thùc tÕ. Cã xóc c¶m, t×nh c¶m, niÒm tin s©u s¾c vµo sù ph¸t triÓn cña d©n téc 
d•íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ Nhµ n•íc. Cã b¶n lÜnh chÝnh trÞ v÷ng vµng trong 
mäi t×nh huèng, cã søc kháe thÓ chÊt vµ søc kháe tinh thÇn, cã 8 n¨ng lùc ®Ó 
 5 kháe h¬n, tuæi d¹y th× sím h¬n, c¸c chØ sè IQ còng cao h¬n, nhu cÇu ho¹t ®éng, 
h•ëng thô còng phong phó h¬n. 
 Sèng trong thùc tÕ Êy, ë HS cã sù ph©n hãa, ph©n cùc kh¸ râ rÖt. Mét bé 
phËn kh«ng nhiÒu, cã nhËn thøc, cã ý chÝ, b¶n lÜnh biÕt tËn dông thêi c¬, ®iÒu 
kiÖn häc tËp rÌn luyÖn ®Ó trë thµnh nh÷ng ng•êi tiªn tiÕn. Cßn mét bé phËn lín 
ch•a cã kinh nghiÖm sèng, nh÷ng phÈm chÊt t©m lý, ®¹o ®øc ch•a bÒn v÷ng rÊt 
khã kh¨n trong sù lùa chän, x¸c ®Þnh ph•¬ng h•íng häc tËp, rÌn luyÖn, v× vËy 
vai trß cña c¸c nhµ SP (trong ®ã cã GVCN) lµ rÊt quan träng. 
 XuÊt ph¸t tõ nh÷ng yªu cÇu míi, tõ hoµn c¶nh cô thÓ cña XH, cña gia ®×nh 
trong thêi ®¹i hiÖn nay vÞ trÝ cña GVCN vµ c«ng t¸c GVCN ë tr•êng häc cã mét 
ý nghÜa ®Æc biÖt. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ®ßi hái thÇy c« gi¸o chñ nhiÖm nh• thÕ nµo vµ 
cÇn x¸c ®Þnh mét c¬ chÕ ho¹t ®éng vÒ quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm cho phï hîp víi 
thùc tÕ. 
 1.1.2. Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña GVCN 
 Trong giai ®o¹n hiÖn nay, do yªu cÇu cña ®æi míi gi¸o dôc, ng•êi GVCN 
ph¶i lµ sù tæng hîp nh©n c¸ch, n¨ng lùc cña mét nhµ SP, mét nhµ qu¶n lý, mét cè 
vÊn cho c¸c tæ chøc XH vµ gia ®×nh, lµ t• vÊn cho tÊt c¶ HS trong häc tËp, rÌn 
luyÖn vµ ho¹t ®éng XH, GVCN cßn ph¶i lµ mét nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ v¨n hãa 
x· héi. 
 §iÓm míi, kh¸c chñ yÕu GVCN hiÖn nay so víi tr•íc lµ ë chç: 
 - Tr•íc ®©y: 
 + §èi t•îng : Qu¶n lý HS mét líp häc 
 + Néi dung qu¶n lý : Ho¹t ®éng häc tËp 
 + Kh«ng gian thêi gian : ë líp ë tr•êng 
 + Ph•¬ng ph¸p qu¶n lý : Trùc tiÕp 
 + ChÞu tr¸ch nhiÖm víi hiÖu tr•ëng. 
 - B©y giê cÇn: 
 + Ngoµi nh÷ng yªu cÇu nh• tr•íc ®©y, GVCN lµ ng•êi thiÕt kÕ, tæ chøc quan 
hÖ phèi hîp c¸c lùc l•îng trong vµ ngoµi nhµ tr•êng nh»m thùc hiÖn môc tiªu gi¸o 
dôc toµn diÖn, ph¸t triÓn tiÒm n¨ng cña XH vµ nhµ tr•êng, ph¸t huy tèt nhÊt, tèi ®a 
kh¶ n¨ng cña HS. 
 Ta cã thÓ thÊy râ h¬n qua b¶ng so s¸nh sau ®©y: 
 7 §Ó thùc hiÖn ®•îc chøc n¨ng, nhiÖm vô c«ng t¸c chñ nhiÖm trong giai ®o¹n míi 
®ßi hái thÇy c« gi¸o chñ nhiÖm ph¶i cã: 
 - TrÝ: Kh«ng chØ lµ kiÕn thøc m«n häc mµ cßn cÇn kiÕn thøc, nghÖ thuËt 
gi¸o dôc, vÒ qu¶n lý gi¸o dôc, vÒ c¸c kiÕn thøc khoa häc x· héi, nh©n v¨n vÒ 
chÝnh trÞ. Ph¶i cã kiÕn thøc thùc tÕ, ph¶i cËp nhËt víi kiÕn thøc míi, hiÖn ®¹i 
(vÝ dô ). 
 - T©m: Lµ hÖ thèng c¸c gi¸ trÞ nh©n c¸ch, T©m cßn lµ lý t•ëng nghÒ 
nghiÖp (§am mª víi nghÒ), T©m cßn lµ phÈm chÊt t©m lý (ý chÝ, nghÞ lùc b×nh 
tÜnh, tù k×m chÕ, n¨ng ®éng, s¸ng t¹o) lµ cuéc sèng t©m hån, sèng l¹c quan, yªu 
®êi) 
 - TÇm: TÇm nh×n lµ ph•¬ng ph¸p luËn gi¶i quyÕt biÖn chøng c¸c sù kiÖn, 
hiÖn t•îng gi¸o dôc, tæ chøc gi¸o dôc theo mét hÖ thèng viÔn c¶nh (tõ gÇn ®Õn 
trung b×nh vµ xa). 
1.2. Phương pháp kỷ luật tích cực 
 1.2.1. PPKLTC là gì? 
 Phương pháp kỷ luật tích cực trong nhà trường là biện pháp giáo dục học 
sinh mà không sử dụng đến các hình thức bạo lực, trừng phạt; trong đó giáo viên, 
cán bộ giáo dục áp dụng các hình thức kỷ luật tích cực, phù hợp để giúp học 
sinh giảm thiểu những hành vi không phù hợp, củng cố các hành vi tích cực và 
phát triển nhân cách một cách tốt đẹp, bền vững. 
 PPKLTC được thực hiện dựa trên một số nguyên tắc sau: 
 • Vì lợi ích tốt nhất của học sinh: Mọi hành động, biện pháp kỷ luật mà 
 giáo viên áp dụng là nhằm mang lại lợi ích tốt nhất cho học sinh để các 
 em có thể phát huy tốt nhất các tiềm năng của mình. 
 • Không làm tổn thương đến thể xác và tinh thần của học sinh: Các hình 
 thức, biện pháp giáo dục, kỷ luật đối với học sinh, trong mọi trường hợp, 
 không được xâm hại đến thân thể cũng như tinh thần của các em. Các biện 
 pháp can thiệp phải tập trung, hướng vào hành vi của học sinh, không 
 phải để phê phán con người, nhân cách của học sinh. Dưới góc độ này, 
 9 Đối với học sinh: Khi giáo viên áp dụng PPKLTC, học sinh sẽ có nhiều 
cơ hội được chia sẻ và bày tỏ, được mọi người quan tâm hơn. Các em sẽ cảm 
thấy tự tin hơn khi đứng trước thầy cô và bạn bè. Các em cũng tích cực, chủ 
động, sáng tạo hơn trong học tập. Ngoài ra, các em cũng phát triển được tốt hơn 
các kỹ năng sống về mặt xã hội. 
 Đối với ngành giáo dục và xã hội: Rõ ràng khi việc áp dụng PPKLTC 
giúp ích cho học sinh và giáo viên thì chất lượng của việc dạy và học sẽ được 
nâng lên. Bên cạnh đó, PPKLTC sẽ giúp giảm bớt các vụ việc bạo lực trong nhà 
trường cũng như ngoài xã hội, một vấn đề khá nóng trong thời gian gần đây. 
Mối quan hệ tốt đẹp giữa thầy cô và học sinh, môi trường giáo dục thân thiện, 
tích cực, hiệu quả mà PPKLTC góp phần đem lại cũng là một trong những mục 
đích của phong trào xây dựng “Trường học thân thiện” mà Bộ Giáo dục và Đào 
tạo phát động trên cả nước thời gian vừa qua. 
 1.2.3. Một số nội dung cơ bản của PPKLTC 
 Khi đề cập đến PPKLTC, rất nhiều khía cạnh khác nhau về kiến thức và 
kỹ năng dành cho người lớn được đề cập. Tuy nhiên, một số kiến thức, kỹ năng 
cơ bản nhất về PPKLTC cần thiết đối với giáo viên là: 
 a) Hiểu nhu cầu của trẻ và mục đích sai lệch của hành vi tiêu cực ở trẻ 
 Ngoài những nhu cầu sinh lý tối thiểu như ăn, uống, ngủ, nghỉ, cũng 
giống như người lớn, trẻ em còn cần được đáp ứng các nhu cầu về tâm lý, xã hội 
để phát triển toàn diện. Năm trong số những nhu cầu quan trọng nhất của trẻ bao 
gồm: Được an toàn; Được yêu thương; Được tôn trọng; Được hiểu và cảm 
thông; và Được cảm thấy có giá trị. 
 Với học sinh, các em rất cần được giáo viên, cán bộ giáo dục trong nhà 
trường có những cách thức xử sự phù hợp để đáp ứng những nhu cầu trên của 
mình. Các em sẽ cảm thấy được an toàn nếu thầy cô có lòng khoan dung, coi lỗi 
lầm là cơ hội để trẻ sửa sai và thay đổi tốt hơn. Các em sẽ thấy mình được yêu 
thương khi thầy cô có những cử chỉ nhẹ nhàng, ân cần, dịu dàng, thân mật. Khi 
 11 Nội quy, nề nếp là cơ sở để học sinh hiểu được hành vi nào là phù hợp, 
hành vi nào là không phù hợp, đâu là việc các em có thể làm và đâu là việc các 
em không thể làm. Việc xây dựng, duy trì nội quy lớp học là vô cùng cần thiết. 
Tuy nhiên, làm thế nào để có thể đưa ra được những nội quy tốt, phù hợp và 
đảm bảo sự tuân thủ thực hiện của học sinh thì không phải lúc nào cũng dễ dàng. 
 Khi xây dựng nội quy lớp học, các thầy cô cần đảm bảo có sự trao đổi, 
thảo luận với học sinh. Học sinh thường có thiên hướng tự nguyện làm theo 
những gì mình đã được trao đổi, đã đồng ý, cam kết thực hiện hơn là bị bắt buộc 
làm theo các yêu cầu được đưa từ trên xuống. Quá trình trao đổi, thảo luận với 
thầy cô về các nội quy một phần sẽ giúp các em hiểu, nhập tâm về việc được 
quy định, đồng thời thấy mình cần có trách nhiệm hơn với việc tập thể đã trao 
đổi và thống nhất. 
 Nội quy của lớp học được đưa ra cần ngắn gọn, rõ ràng, dễ nhớ, dễ hiểu. 
Các nội quy cần được xây dựng dựa trên những yêu cầu của thực tế, thực sự cần 
thiết cho các em, cho lớp học, chứ không phải những khẩu hiệu mang tính giáo 
điều, chung chung, khó tuân thủ và thực hiện. Giáo viên là người “cầm cân nảy 
mực”, cần suy nghĩ thấu đáo và cảm thông với các em khi đưa ra các nội quy: 
Những quy định đó có thực sự là bắt buộc không hay các em có thể có những 
trao đổi, thương lượng phù hợp? Ngoài ra, các em cũng cần được giải thích, hiểu 
rõ được hậu quả nếu có của việc không tuân thủ các nội quy đã được đề ra. 
 Việc đề ra nội quy lớp học đã khó, việc duy trì và củng cố nội quy sẽ càng 
khó hơn. Bản tính hiếu động, dễ quên của nhiều học sinh cần nhận được sự cảm 
thông từ phía giáo viên. Một mặt, các thầy cô cần nghiêm khắc nhắc nhở, cảnh 
báo các em về những hậu quả nếu không tuân thủ nề nếp, nội quy. Một mặt các 
thầy cô cùng cần mở cho các em những lựa chọn phù hợp để khắc phục hậu quả 
khi các em đã lỡ vi phạm. Ở một chừng mực nào đó, chúng ta cần hiểu rằng 
phạm lỗi là một phần tất yếu của cuộc sống và khi phạm lỗi thì cần được tạo cơ 
hội hiểu biết, sửa sai, khắc phục hậu quả hơn là bị trừng phạt hà khắc. 
 13