SKKN Một số biện pháp lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Sinh học Trung học cơ sở

 Sáng kiến kinh nghiệm khối THCS 
 UBND QUẬN ĐỐNG ĐA 
 Phòng giáo dục và đào tạo quận Đống Đa 
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
 “MỘT SỐ BIỆN PHÁP LỒNG GHÉP GIÁO 
 DỤC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG TRONG MÔN 
 SINH HỌC TRUNG HỌC CƠ SỞ” 
 Môn : Sinh học 
 Năm học: 2014 – 2015 
"Lồng ghép giáo dục bảo vệ môi truờng trong môn sinh học THCS" 
 Sáng kiến kinh nghiệm khối THCS 
 Lời nói đầu 
 Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm đến giáo dục Người thường 
xuyên theo dõi và có những lời chỉ dạy quí giá cho những người làm công tác 
giáo dục. Người nói: “Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây, vì lợi ích trăm 
năm thì phải trồng người” đã trở thành khẩu hiệu của tất cả các trường. Đó 
cũng chính là nguồn động lực tinh thần to lớn để các thầy, cô giáo nỗ lực làm tốt 
nhiệm vụ vẻ vang của mình. Và Người cũng khẳng định “Trường học của 
chúng ta là trường học của chế độ dân chủ nhân dân nhằm mục đích đào tạo 
những công dân và cán bộ tốt, những người chủ tương lai của nước nhà”. 
Đúng vậy không có giáo dục sẽ không thể có những người chủ tương lai của 
nước nhà. Dù ở thời đại nào đất nước nào, dân tộc nào muốn phát triển về mọi 
mặt thì trước hết phải có giáo dục, không có giáo dục đất nước sẽ không thể phát 
triển được. Nền giáo dục là thước đo đánh giá sự phát triển, phồn thịnh của mỗi 
quốc gia, mỗi dân tộc đồng thời nó cũng đảm bảo cho sự phát triển về kinh tế, 
chính trị, xã hội của quốc gia đó và dân tộc đó, trong đó có giáo dục bảo vệ môi 
trường cũng như việc nâng cao ý thức giữ gìn và bảo vệ môi trường của mỗi 
người dân. Bảo vệ môi trường là một trong nhiều mối quan tâm mang tính toàn 
cầu. Ở nước ta bảo vệ môi trường đang là vấn đề được quan tâm sâu sắc.Sinh 
học là môn học giúp học sinh có những hiểu biết khoa học tự nhiên, về thế giới 
sống, kể cả con người trong mối quan hệ với môi trường, có tác dụng tích cực 
trong việc giáo dục thế giới quan, nhân sinh quan nhằm nâng cao chất lượng 
cuộc sống. Vì vậy môn Sinh học trong trường phổ thông khối THCS có khả 
năng tích hợp rất nhiều nội dung trong dạy học, trong đó việc tích hợp giáo dục 
bảo vệ môi trường là một vấn đề quan trọng trong hoạt động dạy học. 
"Lồng ghép giáo dục bảo vệ môi truờng trong môn sinh học THCS" 
 Sáng kiến kinh nghiệm khối THCS 
 I. PHẦN MỞ ĐẦU. 
 1.LÝ DO CHỌN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM: 
 Nghị quyết số 41/ NQ – TƯ ngày 15 tháng 11 năm 2004 của Bộ Chính trị 
về tăng cường công tác bảo vệ môi trường trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp 
hóa, hiện đại hóa đất nước và Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ra chỉ thị về 
việc tăng cường công tác giáo dục bảo vệ môi trường, xác định nhiệm vụ trọng 
tâm từ nay đến năm 2010 cho giáo dục phổ thông là trang bị cho học sinh kiến 
thức, kỹ năng về môi trường và bảo vệ môi trường bằng hình thức phù hợp để 
xây dựng mô hình nhà trường xanh – sạch – đẹp. Vậy môi trường là gì ? Từ 
trước đến nay có nhiều định nghĩa khác nhau về môi trường nhưng hiện nay 
người ta đã thống nhất với nhau “Môi trường là các yếu tố vật chất tự nhiên và 
nhân tạo , lý học, hóa học, sinh học, cùng tồn tại trong một không gian bao 
quanh con người. Các yếu tố đó có quan hệ mật thiết tương tác lẫn nhau và tác 
động lên các cá thể sinh vật hay con người cùng tồn tại và phát triển. Tổng hợp 
của các chiều hướng phát triển của từng nhân tố này quyết định chiều hướng 
phát triển của các cá thể sinh vật của hệ sinh thái và của xã hội loài người”. Đất 
nước ta đang trong thời kỳ phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận 
hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng xã hội 
chủ nghĩa, làm cho đời sống nhân dân ngày càng được nâng cao, nhưng bên 
cạnh đó có nhiều người do ý thức kém chỉ chú trọng đến sự phát triển của kinh 
tế, nên đã góp phần làm suy giảm chất lượng môi trường quá giới hạn cho phép, 
đi ngược lại mục đích sử dụng, ảnh hưởng đến sức khoẻ của con người và sinh 
vật . Những tác động của thị trường cũng len lỏi vào trong trường học, trong học 
sinh khiến cho đội ngũ giáo viên và các bậc cha mẹ phải hết sức quan tâm, lo 
lắng như hiện tượng học sinh chưa có ý thức trong giữ gìn vệ sinh chung, ăn quà 
trong lớp, vứt xả rác bừa bãi, không có ý thức trong bảo vệ cây xanh, bảo vệ bàn 
ghế và cơ sở vật chất của nhà trường đó cũng chính là những trăn trở của 
"Lồng ghép giáo dục bảo vệ môi truờng trong môn sinh học THCS" 
 Sáng kiến kinh nghiệm khối THCS 
 2.MỤC ĐÍCH CHỌN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM: 
 Với biện pháp vừa truyền thụ tri thức, vừa giáo dục cho học sinh có ý thức 
đối với môi trường, để hình thành nhân cách, ý thức cho học sinh, để các em trở 
thành một con người vừa có tri thức vừa có đạo đức. Đạo đức có thể nói là cái 
gốc của con người. Người Trung Quốc có câu “ Nhân chi sơ tính bản thiện” 
nghĩa là con người khi sinh ra ai cũng hiền, ai cũng thiện cả còn về sau có thể 
trở thành người tốt hay xấu đều do môi trường và giáo dục. Chính vì thế khi các 
em bước chân vào ghế nhà trường ngoài việc truyền thụ kiến thức các thầy cô 
giáo cần phải dạy các em những cái hay, cái đẹp cái tốt trong cuộc sống. Đối với 
bộ môn Sinh học trong trường trung học cơ sở góp phần cho học sinh có được 
những kiến thức cơ bản về môi trường, như vai trò của môi trường, các khái 
niệm về môi trường, sự ô nhiễm môi trường nói chung và sự ô nhiễm môi 
trường nước, môi trường không khí, môi trường đất, sinh vật nói riêng và các 
nguyên nhân dẫn đến sự ô nhiễm đó. Cho nên trong quá trình giảng dạy tôi luôn 
vận dụng các phương pháp hữu hiệu để giúp các em vừa tiếp thu tri thức, vừa 
hiểu biết được những vấn đề về môi trường của quê hương, đất nước, có như 
vậy thì các em mới tham gia tích cực vào các hoạt động, sử dụng hợp lý, bảo vệ, 
cải tạo môi trường, nâng cao chất lượng cuộc sống gia đình, có tinh thần sẵn 
sàng tham gia xây dựng, bảo vệ quê hương, đất nước và trở thành người công 
dân hữu ích cho xã hội sau này. 
 3.PHẠM VI NGHIÊN CỨU: 
 Nghiên cứu trên 4 khối lớp. Các loại bài có thể lồng ghép , tích hợp vấn đề 
môi trường vào phù hợp với nội dung của môn Sinh học lớp 6, 7, 8, 9 bậc trung 
học cơ sở. 
 4.ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU: 
 Tôi chọn đối tượng nghiên cứu là học sinh khối THCS, thông qua giảng 
dạy bộ môn Sinh học để giáo dục cho học sinh ý thức bảo vệ môi trường. Bởi vì 
"Lồng ghép giáo dục bảo vệ môi truờng trong môn sinh học THCS" 
 Sáng kiến kinh nghiệm khối THCS 
 II. PHẦN NỘI DUNG: 
 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn của vấn đề nghiên cứu. 
 1.1. Cơ sở lí luận: 
 - Việc tuyên truyền giáo dục về môi trường hiện nay đang diễn ra mạnh 
mẽ dưới nhiều hình thức khác nhau như: Thi vẽ tranh về bảo vệ môi trường, văn 
nghệ, tổ chức ngày hành động vì môi trường, tết trồng cây,..... nhưng những hoạt 
động đó đối với học sinh chỉ mang tính chất phong trào, sau mỗi phong trào thì 
mỗi học sinh lại trở về với thói quen “ xả rác” vô thức. Dù học sinh biết nguyên 
nhân, hậu quả của việc ô nhiễm môi trường nhưng ý thức tự giác bảo vệ môi 
trường của học sinh chưa cao. 
 -Như vậy việc lồng ghép giáo dục môi trường cho học sinh không dừng 
lại ở việc làm cho học biết nguyên nhân và hậu quả của việc ô nhiễm môi trường 
mà phải làm thế nào để cho học sinh có ý thức tự giác bảo vệ môi trường, bảo vệ 
bản thân trước những tác hại của môi trường. 
 - Lồng ghép giáo dục môi trường trong bộ môn Sinh học là yêu cầu bắt 
buộc nhưng không phải là nội dung trọng tâm bài học do đó yêu cầu của 
việc lồng ghép sao cho tự nhiên, lôgic và không ảnh hưởng nhiều đến nội dung, 
tiến trình bài dạy. 
 - Khi lồng ghép GDMT không nhất thiết phải nhắc tới câu từ môi trường 
hay bảo vệ môi trường, chỉ cần nêu ra những hành động, những việc làm có 
lợi cho môi trường là đủ. 
 1.2. Cơ sở thực tiễn: 
 - Những hiểm họa suy thoái môi trường ngày càng đe dọa cuộc sống của 
loài người và toàn bộ sinh vật trên trái đất. Chính vì vậy việc bảo vệ môi trường 
là vấn đề sống còn của mỗi quốc gia, mỗi dân tộc và toàn nhân loại. 
 - Nguyên nhân cơ bản gây ô nhiễm môi trường là do sự thiếu hiểu biết, 
thiếu ý thức của con người. Giáo dục bảo vệ môi trường là một trong những biện 
"Lồng ghép giáo dục bảo vệ môi truờng trong môn sinh học THCS" 
 Sáng kiến kinh nghiệm khối THCS 
 2. Thực trạng khi lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Sinh 
 học tại trường THCS 
 2.1.Thuận lợi: 
 Các giáo viên đã chú ý đưa vấn đề giáo dục môi trường vào trong bài soạn, 
các phương tiện để giáo dục nhiều hơn đó là qua thông tin đại chúng, sách báo, 
tranh ảnh Đặc biệt là sự quan tâm của nghành, của nhà trường trongviệc tích 
hợp vấn đề môi trường vào chương trình. 
 2.2.Khó khăn: 
 -Vấn đề môi trường không phải là môn học chính, nên đa số giáo viên chú 
trọng nội dung của bài học và quĩ thời gian dành cho việc tích hợp còn ít nên đôi 
khi thiếu thời gian giáo viên bỏ qua khâu này. 
 -Tình trạng giáo viên dạy chay không nghiên cứu tìm hiểu số liệu, tranh 
ảnh để minh hoạ cho bài học, chưa có sự nghiên cứu đầy đủ về phương thức 
thực hiện và cũng như tài liệu giảng dạy về giáo dục môi trường, làm cho tiết 
học kém hấp dẫn và không mang tính thuyết phục nên giáo dục cho học sinh 
chưa mang lại hiệu quả cao. Thiếu cơ sở vật chất, các phương tiện giảng dạy, 
các phòng thí nghiệm, vườn trường, địa bàn thực tập để có thể đáp ứng được yêu 
cầu về giảng dạy. 
 -Đa số học sinh còn xem môn Sinh học là môn học phụ nên nhiều em 
còn lơ là, ít quan tâm trong quá trình học. 
"Lồng ghép giáo dục bảo vệ môi truờng trong môn sinh học THCS" 
 Sáng kiến kinh nghiệm khối THCS 
 3.2.CÁC PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG: 
 - Là lĩnh vực giáo dục liên ngành, giáo dục bảo vệ môi trường sử dụng 
nhiều phương pháp dạy học của các bộ môn, chịu sự chi phối của các bộ môn, 
nhưng nó cũng có tính đặc thù. Vì vậy, ngoài các phương pháp chung như: thảo 
luận, trò chơi giáo dục bảo vệ môi trường thường vận dụng các phương pháp: 
 -Phương pháp tham quan, điều tra, khảo sát, nghiên cứu thực địa. 
 - Phương pháp khai thác kinh nghiệm thực tế để giáo dục. 
 - Phương pháp hoạt động thực tiễn. 
 - Phương pháp giải quyết vấn đề cộng đồng. 
 - Phương pháp học tập theo dự án. 
 - Phương pháp nêu gương. 
 - Phương pháp tiếp cận kỹ năng sống bảo vệ môi trường. 
 Tiếp thu sự lãnh đạo của nghành, của nhà trường và tổ chuyên môn trong 
năm học này tôi đã cố gắng và thực hiện đề tài “ Giáo dục học sinh ý thức bảo 
vệ môi trường thông qua giảng dạy môn Sinh học” 
 3.3.CÁC BIỆN PHÁP GIÁO DỤC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG TRONG 
GIẢNG DẠY MÔN SINH HỌC: 
 3.3.1. Biện pháp chung: 
 a. Giáo viên có thể giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh 
ngay trong hoạt động của mình: 
 - Nếu trong cấu trúc bài học có liên quan tới vấn đề môi trường được đặt ở 
cuối bài chiếm một nội dung nhỏ thì giáo viên nhất thiết không được coi là phần 
phụ mà bỏ qua. Cần phải đưa vào mục tiêu bài học và coi đây là một nội dung 
quan trọng của bài sau những nội dung kiến thức chính. 
"Lồng ghép giáo dục bảo vệ môi truờng trong môn sinh học THCS"