SKKN Nâng cao vai trò của tổ trưởng chuyên môn trong quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường Trung học cơ sở

 MỞ ĐẦU 
 1. Lí do nghiên cứu 
 Hoạt động chuyên môn trong trường phổ thông nói chung, trường Trung 
học cơ sở (THCS) nói riêng là hoạt động quyết định chất lượng hiệu quả giáo dục 
của nhà trường. Muốn có hoạt động chuyên môn tốt thì yếu tố quyết định là công 
tác quản lý chỉ đạo hoạt động của các tổ chuyên môn cần phải có kế hoạch và 
hiệu quả. Tuy nhiên, đây là một nội dung quản lý còn chưa được sự quan tâm đầy 
đủ của các chủ thể quản lý ở các trường THCS. 
 Hoạt động tổ chuyên môn ở trường THCS phản ánh các mặt hoạt động 
chuyên môn và qui định chất lượng dạy học cũng như các mặt hoạt động giáo dục 
khác của nhà trường. Chính vì vậy, hoạt động chuyên môn cũng như hoạt động 
của tổ chuyên môn đã được qui định trong điều lệ trường trung học do Bộ 
GD&ĐT ban hành. Qui định này được Sở Giáo dục và Phòng Giáo dục chỉ đạo 
các trường phổ thông thực hiện một cách triệt để. 
Với từng trường THCS, Ban Giám hiệu trường THCS chỉ đạo, quản lý hoạt động 
tổ chuyên môn nhằm quản lý giáo viên nhất là về chuyên môn nghiệp vụ, thực 
hiện kế hoạch giảng dạy, năng lực sư phạm của giáo viên trong phạm vi từng tổ 
chuyên môn. 
 Về nguyên tắc, việc nâng cao chất lượng hoạt động tổ chuyên môn trong 
các trường sẽ phát huy tinh thần nỗ lực sáng tạo của giáo viên trong tập thể sư 
phạm, tính đoàn kết nội bộ, năng lực điều hành hoạt động của tổ trưởng tổ 
chuyên môn cũng được phát huy, đồng thời tạo một động lực thôi thúc giáo viên 
trong các tổ chuyên môn phát huy nhiều sáng kiến, kinh nghiệm của mình trong 
lĩnh vực giảng dạy và giáo dục. 
 Mặt khác, tổ chuyên môn có vai trò quan trọng trong việc góp phần bồi 
dưỡng đội ngũ giáo viên tại chỗ thông qua hoạt động dự giờ, trao đổi rút kinh 
nghiệm các tiết dạy, sinh hoạt chuyên đề, thao giảng, hội giảng để nâng cao chất 
lượng dạy và học của trường. 
 Những phân tích trên đây cho thấy, để tăng cường hiệu quả hoạt động của 
các tổ chuyên môn trong trường THCS, cần thiết phải tăng cường công tác quản 
lý hoạt động tổ chuyên môn trong nhà trường. Mặt khác, theo xu hướng phân cấp 
quản lý hiện nay, việc quản lý hoạt động tổ chuyên môn phải được bắt đầu từ 
người tổ trưởng tổ chuyên môn trong nhà trường. Đây cũng là lý do để tác giả lựa 
chọn đề tài nghiên cứu với tiêu đề: “Nâng cao vai trò của tổ trưởng chuyên môn 
trong quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường Trung học cơ sở” 
2. Mục đích nghiên cứu 
 Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và các thực tiễn hoạt động tổ chuyên môn ở 
trường THCS, đề xuất các biện pháp tăng cường vai trò của tổ trưởng tổ chuyên 
môn trong quản lý hoạt động tổ chuyên môn nhằm nâng cao chất lượng hoạt 
động tổ chuyên môn ở các trường THCS trên địa bàn quận Đống Đa, thành phố 
Hà Nội. 
 - 1 - Chương 1 
 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ TỔ CHUYÊN MÔN 
 Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 
1.1. Các khái niệm công cụ sử dụng trong nghiên cứu đề tài 
 1.1.1. Tổ chuyên môn 
 Tổ chuyên môn là cấp độ tổ chức hành chính chuyên môn dưới cấp trường. 
Nếu nhà trường là đơn vị giáo dục cấp cơ sở thì tổ chuyên môn là đơn vị tổ chức 
dưới cấp cơ sở, nhưng là cấp tổ chức triển khai cụ thể nhất, triệt để nhất các yêu 
cầu quan điểm và nội dung giáo dục bộ môn, là nơi trực tiếp quản lý các hoạt 
động giáo dục của người giáo viên theo các bộ môn hoặc nhóm bộ môn, quản lý 
nguồn nhân lực chủ yếu của nhà trường. 
 Điều lệ trường phổ thông có quy định “ Hiệu trưởng, các phó hiệu trưởng, 
nhà giáo, viên chức thư viện, viên chức thiết bị thí nghiệm của trường trung học 
được tổ chức thành tổ chuyên môn theo môn học, nhóm môn học hoặc nhóm các 
hoạt động ở từng cấp học THCS, THPT. Mỗi tổ chuyên môn có tổ trưởng, từ 1 
đến 2 tổ phó chịu sự quản lí chỉ đạo của hiệu trưởng, do hiệu trưởng bổ nhiệm 
trên cơ sở giới thiệu của tổ chuyên môn và giao nhiệm vụ vào đầu năm học”.[10]. 
Theo quy định có thể hiểu: Tổ chuyên môn là một bộ phận của nhà trường, nơi 
tập hợp những nhóm giáo viên có cùng nhiệm vụ và phạm vi chuyên môn, có sự 
tương đồng về trình độ đào tạo nên có thể hiểu rõ được những khó khăn thuận 
lợi. Từ đó sẽ hạn chế những khó khăn và phát huy những điểm mạnh trong hoàn 
cảnh cụ thể. 
 Tổ chuyên môn là đơn vị trực tiếp quản lý và điều hành công tác chuyên 
môn của mỗi giáo viên trong nhà trường. Trong thực tế phần lớn ở các nhà 
trường THCS tổ chuyên môn được tổ chức theo các nhóm bộ môn. Cách nhóm 
các bộ môn để sinh hoạt cùng tổ thường lựa chọn sự tương đồng giữa các môn. 
Ví dụ : Tổ tự nhiên : Toán, lí, hoá, sinh ; Tổ xã hội : Ngữ văn, Lịch sử, Địa lí, 
Ngoại Ngữ ; Tổ năng khiếu : Âm nhạc, Mĩ thuật, Thể dục... Mỗi TCM có tổ 
trưởng và từ 1-2 tổ phó do hiệu trưởng bổ nhiệm và được kiện toàn theo từng 
năm học. 
 1.1.2. Hoạt động tổ chuyên môn 
 Hoạt động tổ chuyên môn bên cạnh việc quản lý nhân sự về mặt hành 
chính thì nhiệm vụ chủ yếu vẫn là quản lý chuyên môn nghiệp vụ. Hoạt động 
chuyên môn là hoạt động rất quan trọng, hoạt động này quyết định đến chất 
lượng giáo dục của nhà trường. Đây là nơi phản ánh đầy đủ nhất về sự lãnh đạo, 
quản lý và năng lực tổ chức hoạt động giảng dạy, giáo dục của nhà trường. Hiệu 
trưởng thông qua đội ngũ tổ trưởng, tổ phó chuyên môn quản lý mọi hoạt động 
chuyên môn thì đồng thời sẽ nâng cao chất lượng giáo dục ở các nhà trường. 
Hoạt động của tổ chuyên môn trong trường học gồm những nội dung sau : 
 Nhiệm vụ tư vấn cho hiệu trưởng về hoạt động giảng dạy của giáo viên ở 
trên lớp theo phân phối trương trình chung của Bộ giáo dục. 
 - 3 - học của học sinh, bàn bạc và thống nhất các hoạt động nội, ngoại khoá, tổ chức 
các giờ dạy thực nghiệm chuyên đề, tổ chức cho giáo viên khai thác sử dụng có 
hiệu quả thiết bị và đồ dùng dạy học... 
 Năng lực kiểm tra của người tổ trưởng chuyên môn thể hiện ở chỗ biết dựa 
trên cơ sở khoa học, xác định được tiêu chí đánh giá khách quan có thể đo lường 
được về lượng và đánh giá về chất để kiểm tra đánh giá các hoạt động chuyên 
môn theo bộ môn mà mình phụ trách. Người tổ trưởng chuyên môn cần có kế 
hoạch cụ thể cho các hoạt động kiểm tra đánh giá có như vậy mới thu hút được sự 
tham gia tích cực của các tổ viên, biến việc kiểm tra đánh giá thành việc tự kiểm 
tra. Thông qua kiểm tra để tìm và ghi nhận những mặt tích cực của giáo viên. Kịp 
thời điều chỉnh những sai sót lệch lạc giúp giáo viên không ngừng phấn đấu nâng 
cao hiệu quả công tác chuyên môn. Kết quả kiểm tra có thể trở thành thông tin tư 
vấn tích cực cho hiệu trưởng. 
 Như vậy căn cứ vào những lí luận và thực tiễn đã nêu có thể khẳng định 
rằng : tổ trưởng chuyên môn là những người quản lý và như vậy họ là CBQL ở 
cấp cơ sở cuối cùng trong hệ thống giáo dục. Là cầu nối giữa đội ngũ giáo viên 
và người hiệu trưởng. 
 1.1.4. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn 
 Hoạt động quản lý đương nhiên là một yếu tố tạo nên chất lượng giáo dục. 
Quản lý TCM là hoạt động quản lý trực tiếp của chủ thể quản lý (tổ trưởng 
chuyên môn) tác động lên đối tượng quản lý là tập hợp giáo viên có cùng bộ môn 
hoặc nhóm bộ môn và học sinh. Hiệu trưởng dựa vào đó có thể quản lý nhiều mặt 
hoạt động, nhưng cơ bản nhất vẫn là hoạt động dạy học của giáo viên. 
 Quản lý tổ chuyên môn có thể tập trung vào các nhiệm vụ cụ thể như : 
quản lý việc thực hiện chương trình, quản lý bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ, 
quản lý việc kiểm tra đánh giá của giáo viên đối với học sinh... Như vậy quản lý 
hoạt động chuyên môn là quá trình quản lý có định hướng có kế hoạch của Hiệu 
trưởng, Tổ trưởng chuyên môn đến công tác chuyên môn nghiệp vụ đưa hoạt 
động này đi theo một mục tiêu thống nhất chung của nhà trường. 
1.2. Tổ trưởng chuyên môn với công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở 
các trường THCS 
 1.2.1. Vị trí, vai trò quyền hạn của tổ trưởng chuyên môn trường 
THCS 
 Trong nhà trường THCS tổ chuyên môn là một mắt xích quan trọng góp 
phần vận hành bộ máy giáo dục mà người tổ trưởng là hạt nhân quan trong làm 
nên mắt xích đó. Nếu coi giáo dục ở nhà trường THCS như một công trường lao 
động thì người tổ trưởng chuyên môn như người đốc công trong tổ lao động ấy. 
Như vậy dựa vào đặc điểm quá trình lao động của tập thể mà người tổ trưởng có 
thể xác định quá trình lao động của bản thân. Để trở thành người đứng đầu trong 
tổ thợ ấy người tổ trưởng phải làm tốt vai trò sau : 
 - Là tấm gương tự học 
 - 5 - công của người Tổ trưởng chuyên môn thể hiện ở chỗ biết cách làm cho mỗi 
thành viên trong tổ luôn biết mình phải làm gì và làm như thế nào để đóng góp 
vào công việc chung có hiệu quả.. Để xây dựng mối đoàn kết tổ trưởng chuyên 
môn cần hiểu biết đặc điểm tâm sinh lí của các thành viên, nhu cầu công việc cá 
nhân các tổ viên, có khả năng giúp họ hợp tác với nhau. 
 TCM trong trường THCS có vị trí, vai trò, chức năng và nhiệm vụ rất quan 
trọng đối với chất lượng hiệu quả của quá trình dạy học. Để thực hiện thành công 
những vấn đề đó đều phải thông qua hoạt động thực tiễn của người tổ trưởng và 
các thành viên trong TCM. Do vậy người tổ trưởng cần phải nhận thức sâu sắc, 
đúng đắn và có tinh thần trách nhiệm cao, có đầy đủ phẩm chất và năng lực, biết 
quản lý tổ một cách khoa học. 
 1.2.2. Hoạt động quản lý tổ chuyên môn ở trường THCS 
 1.2.2.1. Nguyên tắc quản lý TCM 
 Nguyên tắc quản lý giáo dục là những tiêu chuẩn, quy tắc cơ bản, nền tảng, 
những yêu cầu, những luận điểm cơ bản cần phải tuân theo trong tổ chức và hoạt 
động quản lý giáo dục nhằm đạt được mục tiêu phát triển giáo dục đã đề ra. 
Nguyên tắc phải đảm bảo phản ánh đúng bản chất các mối quan hệ quản lý, phù 
hợp qui luật tác động đến hoạt động của tổ chức, phù hợp mục tiêu, đảm bảo tính 
hệ thống và nhất quán. Trong điều hành hoạt động của TCM, cần đảm bảo các 
nguyên tắc sau: 
 - Đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng trong quản lý TCM: Đó là những bảo 
đảm việc thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng về công tác 
giáo dục. Tuân thủ sự lãnh đạo của tổ chức cơ sở Đảng trong điều hành hoạt 
động của tổ chuyên môn. Xây dựng tổ chức cơ sở đảng vững mạnh để lãnh đạo 
hoạt động của nhà trường, của tổ chuyên môn. 
 - Tập trung dân chủ: Tinh thần của nguyên tắc này trong quản lý giáo dục 
là ở chỗ phải thường xuyên kết hợp sự lãnh đạo tập trung với sự tham gia của 
quảng đại quần chúng lao động vào công việc tổ chức quản lý giáo dục. 
 - Bảo đảm tính khoa học, cụ thể và thiết thực: Để đảm bảo nguyên tắc này 
người TTCM trong các hoạt động của mình phải có căn cứ khoa học, biết sử 
dụng các kiến thức khoa học (KH QL, tâm lý học, kinh tế học, triết học..) trong 
điều hành tổ. Tính cụ thể được thể thể hiện trong xây dựng kế hoạch, phân công, 
giao việc, đánh giá; tính thiết thực thể hiện trong lựa chọn mục tiêu, xây dựng 
KH triển khai, luôn bám sát các điều kiện cụ thể của tổ, của trường và gắn với 
yêu cầu phát triển giáo dục của địa phương, đất nước. 
 - Đảm bảo tính kế hoạch: Phải đưa mọi hoạt động của tổ vào kế hoạch để 
tăng tính chủ động và khả năng phối hợp giữa các cá nhân và bộ phận khi thực thi 
nhiệm vụ. Kế hoạch phải được xây dựng dựa trên các căn cứ lý luận, pháp lý và 
thực tiễn xác đáng; chỉ rõ việc cần làm, thời gian, nguồn lực và biện pháp thực 
hiện phù hợp. 
 - Coi trọng công tác giáo dục, thuyết phục kết hợp với việc động viên 
khuyến khích về mặt tinh thần. Chăm lo đến đời sống vật chất và tinh thần của 
 - 7 - Để quản lý tốt mọi hoạt động của tổ chuyên môn tổ trưởng phải là người 
có kiến thức sâu rộng, toàn diện các môn học tổ mình phụ trách. Phải làm cho 
giáo viên phải tâm phục tự nguyện hoạt động dưới sự lãnh đạo của mình. 
 1.3.2. Yếu tố khách quan 
 Ngoài những yếu tố do chính bản thân người quản lý ảnh hưởng đến công 
việc còn có những yếu tố của môi trường bên ngoài tác động vào việc quản lý tổ 
chuyên môn. 
 Sự bất cập về đội ngũ : số lượng và chất lượng đội ngũ giáo viên tổ chuyên 
môn có ảnh hưởng rất lớn đến công tác quản lý tổ chuyên môn. Sự điều động 
phân công giáo viên hoàn toàn phụ thuộc phòng Giáo dục dẫn đến tình trạng thừa 
thiếu cục bộ hoặc không đồng đều về cơ cấu bộ môn gây khó khăn cho công tác 
chuyên môn của tổ chuyên môn ảnh hưởng đến công việc quản lý của tổ trưởng. 
 Sự hợp tác phối kết hợp của các tổ chức trong và ngoài nhà trường : Để 
quản lý tổ chuyên môn đòi hỏi người tổ trưởng phải có sự hợp tác giữa các cá 
nhân trong tổ tạo sự đoàn kết, kết hợp với các tổ chức trong nhà trường trong 
công tác chuyên môn cũng như chất lượng học tập của học sinh như : Đội thiếu 
niên, đoàn thanh niên, tổ chủ nhiệm..kết hợp với các tổ chức ngoài nhà trường 
tuyên truyền, giáo dục học sinh : Hội phụ huynh, chính quyền sở tại... 
 Điều kiện cơ sở vật chất trang thiết bị dạy học: Mục tiêu cuối cùng của các 
nhà trường giáo dục những con người hoàn thiện về tri thức và phẩm chất đạo 
đức khả năng ứng dụng vào thực tiễn cuộc sống. Mục tiêu của các tổ chuyên môn 
cũng đều nhằm phục vụ công tác dạy và học tập tốt cho ra đời những sản phẩm 
hoàn thiện, vì vậy điều kiện cơ sở vật chất trang thiết bị dạy học có vai trò là 
nhân vật thứ 3 ngoài giáo viên và học sinh. 
 Đối với tổ chuyên môn chịu sự hướng dẫn chỉ đạo trực tiếp của hiệu 
trưởng thông qua tổ trưởng chuyên môn. Công tác quản lý tổ chuyên môn dưới 
sự chỉ đạo, định hướng của hiệu trưởng giúp tổ trưởng chuyên môn kịp thời điều 
chỉnh, bổ xung, khắc phục những tồn tại để có thể có những giải pháp thực thi và 
hiệu quả đưa hoạt động tổ chuyên môn đạt được những mục tiêu mà nhà trường 
giao cho. 
 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 
 Từ những vấn đề lý luận liên quan đến khái niệm tổ chuyên môn, hoạt 
động tổ chuyên môn, quản lý tổ chuyên môn trong trường THCS, các yếu tố ảnh 
hưởng đến công tác quản lí tổ chuyên môn của tổ trưởng chuyên môn là sự phản 
ánh đầy đủ và khá cụ thể về vị trí tầm quan trọng của tổ chuyên môn trong nhà 
trường THCS trong việc nâng cao chất lượng giáo dục ở các nhà trường. Từ đó 
người tổ trưởng chuyên môn cần có biện pháp quản lý tổ chuyên môn cho phù 
hợp để nâng cao chất lượng và hiệu quả quản lý nhà trường ngày một tốt hơn. 
 - 9 -