SKKN Phương pháp tổ chức trò chơi dân gian trong giờ học nội khóa bộ môn Giáo dục thể chất ở trường THCS

 I. ĐẶT VẤN ĐỀ 
1. Lý do chọn đề tài 
 Đất nước ta đang trong thời kỳ đổi mới kinh tế, xã hội một cách toàn 
diện. Ngành giáo dục và đào tạo cũng không nằm ngoài dòng chảy đó. Nhằm 
đáp ứng cho nhu cầu phát triển của xã hội, giáo dục và đào tạo trong những 
năm gần đây đã có những chuyển biến mạnh mẽ. 
 Đổi mới giáo dục cần đi từ tổng kết thực tiễn để phát huy ưu điểm, khắc 
phục các biểu hiện hạn chế, lạc hậu, yếu kém, trên cơ sở đó tiếp thu vận dụng 
các thành tựu hiện đại của khoa học giáo dục trong nước và quốc tế vào thực 
tiễn nước ta. Có thể nói, đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá là 
hai mặt thống nhất hữu cơ của quá trình dạy học, đổi mới phương pháp dạy học 
phải dựa trên kết quả đổi mới kiểm tra đánh giá và ngược lại đổi mới kiểm tra 
đánh giá để thúc đẩy và phát huy hiệu quả khi thực hiện đổi mới phương pháp 
dạy học. 
 Thể dục là môn học yêu cầu về vận động rất lớn. Trong quá trình học 
tập, thông qua các hoạt động, học sinh được rèn luyện thân thể, nâng cao sức 
khoẻ. Nhiều năm qua, nội dung giảng dạy môn Thể dục ở cấp THCS còn nặng 
về bài tập đơn điệu, ít đổi mới, cộng thêm điều kiện cơ sở vật chất của các 
trường còn khó khăn nên việc thực hiện các phương pháp dạy học mới còn 
nhiều hạn chế. Mặc dù sách giáo viên của bộ môn Thể dục đã có nhiều cải tiến, 
nhiều trò chơi được đưa vào hướng dẫn tiết dạy với mục đích làm phong phú 
thêm hình thức tổ chức dạy học. Tuy nhiên, việc thực hiện thường xuyên còn 
chưa được chú trọng. Nhiều giáo viên còn e ngại với việc thay đổi phương 
pháp đã ăn sâu vào nếp nghĩ, cách làm, cũng như sự chuẩn bị cần rất chu đáo 
của các hoạt động dưới hình thức trò chơi này. Điều này càng cần phải có một 
hệ thống các trò chơi giúp các thầy, cô dễ dàng tham khảo và ứng dụng trong 
công việc, đồng thời học sinh cũng có sự chuyển biến khi tham gia tiết học, 
tăng hiệu quả của bộ môn. 
 Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, với mong muốn góp phần vào việc 
đổi mới và hoàn thiện phương pháp giảng dạy cũng như nhằm củng cố và giúp 
các em học sinh khắc sâu kiến thức, kĩ năng môn học, giúp các em yêu thích 
môn học hơn. Tôi quyết định chọn đề tài nghiên cứu của mình là: “Phương 
pháp tổ chức trò chơi dân gian trong giờ học nội khóa bộ môn giáo dục thể 
chất ở trường THCS”. 
 1/20 
 II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 
 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VIỆC 
 TỔ CHỨC TRÒ CHƠI DÂN GIAN TRONG GIỜ HỌC NỘI KHÓA 
 BỘ MÔN GIÁO DỤC THỂ CHẤT Ở TRƯỜNG THCS 
1.1. Cơ sở lý luận. 
 Trò chơi là hoạt động không thể thiếu trong đời sống con người. Mọi lứa 
tuổi đều có nhu cầu vui chơi giải trí. Tuỳ thuộc các độ tuổi, nhu cầu này không 
giống nhau cả về nội dung và hình thức. Đặc biệt đối với học sinh THCS, trò 
chơi được coi như một món ăn không thể thiếu để thỏa mãn nhu cầu của các em. 
Thông qua trò chơi các em thể hiện được khả năng của mình, khám phá hiểu 
biết thêm cuộc sống, được lĩnh hội kiến thức trong không gian đầy ắp tiếng cười, 
tiếng vỗ tay đồng thời tạo ra được bầu không khí vui vẻ, đoàn kết, thân ái giúp 
đỡ nhau trong học tập, rèn luyện. Vì vậy việc tổ chức các trò chơi cho học sinh 
có một ý nghĩa vô cùng quan trọng trong giờ GDTC. 
 PGS.TS Nguyễn Văn Huy, Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam cho 
rằng: “Cuộc sống đối với trẻ em không thể thiếu những trò chơi. Trò chơi dân 
gian không đơn thuần là một trò chơi của trẻ con mà nó chứa đựng cả một nền 
văn hóa dân tộc Việt Nam độc đáo và giàu bản sắc. Trò chơi dân gian không chỉ 
nâng cánh cho tâm hồn trẻ, giúp trẻ phát triển khả năng tư duy, sáng tạo, sự khéo 
léo mà còn giúp các em hiểu về tình bạn, tình yêu gia đình, quê hương, đất nước. 
Trẻ em ở một xã hội công nghiệp, chỉ quen với máy móc và không có khoảng 
trống để chơi cũng là một thiệt thòi. Thiệt thòi hơn khi các em không được làm 
quen và chơi những trò chơi dân gian của thiếu nhi thuở trước - đang ngày càng 
bị mai một và quên lãng, không chỉ ở các thành phố mà còn ở cả các vùng nông 
thôn, nơi mà đang dần bị đô thị hóa mạnh mẽ. Vì thế giúp các em hiểu và tìm về 
cội nguồn với những trò chơi dân gian là một việc làm cần thiết”. 
 Trong chương trình môn Thể dục ở trường THCS, trò chơi chiếm một vị 
trí quan trọng, nó phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi góp phần tích cực 
vào việc đẩy mạnh sự phát triển toàn diện của cơ thể học sinh. Trò chơi được sử 
dụng rộng rãi trong các giờ thể dục, trong hoạt động nội khóa và hoạt động 
ngoại khóa. Trò chơi có thể được giáo viên đưa vào phần khởi động, phần cơ 
bản, cũng có khi là phần kết thúc. Các nội dung trò chơi hầu như tiết nào cũng 
có nhất là ở khối lớp 6, 7 có tiết không chỉ có một trò chơi mà có thể đưa 2 – 3 
trò chơi vào tiết dạy. 
1.2. Cơ sở thực tiễn. 
 Trò chơi là nhu cầu tự nhiên của con người có ý nghĩa giáo dục toàn diện, 
là phương tiện nhằm thu hút và giáo dục học sinh nhanh nhất trong thời gian 
ngắn nhất và đạt hiệu quả cao nhất. Trò chơi góp phần điều hòa và cân bằng 
nguồn năng lượng dư thừa trong quá trình trao đổi chất, đảm bảo sự hoạt động 
bình thường trong cơ thể học sinh và luôn tạo ra không khí vui vẻ, đoàn kết thân 
ái. Ngoài nâng cao sức khỏe, phát triển thể lực, khả năng hoạt bát, phản xạ trong 
các tình huống khác nhau trò chơi còn giáo dục phẩm chất, ý chí, sự nỗ lực cố 
gắng, trí thông minh dũng cảm quên mình, đức tính khiêm tốn thật thà, khả năng 
vận dụng những bài học vào thực tế cuộc sống. Đối với học sinh trò chơi được 
 3/20 
 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG SỬ DỤNG TRÒ CHƠI DÂN GIAN 
 TRONG GIỜ HỌC NỘI KHÓA BỘ MÔN GIÁO DỤC THỂ CHẤT 
 Ở TRƯỜNG THCS 
2.1. Vài nét về tình hình nhà trường 
 Trường THCS mà tôi thực hiện nghiên cứu đề tài này, được thành lập từ 
năm 1974, trường nằm tại trung tâm của một Quận trên địa bàn TP Hà Nội. Kết 
quả học tập của học sinh ngày một tiến bộ, trong những năm gần đây số lượng 
học sinh thi vào cấp ba luôn đứng vào tốp đầu của Quận. Công tác bồi dưỡng 
học sinh giỏi, học sinh năng khiếu cũng được nhà trường quan tâm đúng mức, 
hàng năm nhà trường có nhiều học sinh dự thi học sinh giỏi và đạt nhiều giải cấp 
Quận, Thành phố ở các môn học (trong đó có Giáo dục thể chất). 
 Tuy nhiên bên cạnh những thành tích đã đạt được vẫn còn một số tồn tại 
như: nhiều em học sinh còn chưa thực sự yêu thích, học lệch, học yếu một số 
môn khoa học; riêng bộ môn Giáo dục thể chất nhiều học sinh còn lười tập 
luyện, thể chất yếu, không duy trì được trạng thái vận động lâu. 
2.2. Thực trạng sử dụng trò chơi dân gian trong giờ học nội khóa bộ môn 
giáo dục thể chất 
 Đứng trước tình hình trên, là một giáo viên dạy bộ môn GDTC, tôi đã tiến 
hành khảo sát thực trạng sử dụng trò chơi dân gian trong giờ học nội khoá của 
giáo viên môn Thể dục trong nhà trường và sự yêu thích bộ môn, kết quả học tập 
bộ môn Thể dục của các em học sinh lớp 6. 
 * Mục đích khảo sát: Nhằm đánh giá thực trạng sử dụng trò chơi dân gian 
của giáo viên môn Thể dục, từ đó xác lập cơ sở thực tiễn cho việc vận dụng trò 
chơi dân gian trong kiểm tra đánh giá môn Thể dục THCS. 
 * Đối tượng khảo sát: 3 giáo viên giảng dạy bộ môn Thể dục và 95 học 
sinh lớp 6A4, 6A6 của trường THCS mà tôi chọn nghiên cứu. 
 * Nội dung khảo sát: 
 - Điều tra thực trạng sử dụng trò chơi dân gian môn Thể dục. 
 - Kết quả học tập giữa học kì I của học sinh lớp 6A4, 6A6. 
 - Đánh giá mức độ yêu thích của học sinh khi học tập môn Thể dục. 
 * Kết quả khảo sát: 
 Bảng 1: Tổ chức trò chơi dân gian trong quá trình dạy học bộ môn Thể dục 
 TT Tần suất sử dụng trò chơi dân gian Số ý kiến Tỷ lệ (%) 
 1 Có sử dụng, tần suất ít. 2 75 
 2 Có sử dụng, tần suất nhiều. 1 25 
 3 Không sử dụng. 0 0 
 Qua bảng 1 ta thấy: Các giáo viên đều sử dụng trò chơi dân gian, tuy nhiên 
tần suất có khác nhau. 2/3 giáo viên không mấy khi sử dụng vì nhiều lý do như 
học sinh ít chủ động, hoặc ngại thay đổi hình thức dạy học đã thành nếp quen. 
Điều này khiến cho việc dạy và học bộ môn còn nhiều bất cập, được thể hiện 
một phần qua bảng khảo sát thứ 2 và thứ 3 về kết quả học tập và mức độ yêu 
thích môn học của học sinh. 
 5/20 
 CHƯƠNG 3: ĐỀ XUẤT QUY TRÌNH XÂY DỰNG CÁC TRÒ CHƠI DÂN 
 GIAN TRONG GIỜ HỌC NỘI KHÓA BỘ MÔN GIÁO DỤC THỂ CHẤT 
 Ở TRƯỜNG THCS 
 3.1. Nội dung kiến thức 
 Muốn thực hiện dạy tốt được nội dung trò chơi trước hết cần phải hiểu rõ 
trò chơi là gì? Phân loại trò chơi từ đó lựa chọn trò chơi sao cho phù hợp với đối 
tượng nội dung bài dạy, địa điểm, sân bãi, dụng cụ, hoàn cảnh chơi. 
 3.1.1. Trò chơi là gì? 
 - Trò chơi là một hoạt động tự do, tự nguyện không hề bị gò ép bắt buộc 
vì thế tạo nên sự hấp dẫn lôi cuốn thu hút học sinh bởi lẽ các em hoàn toàn chủ 
động trong suy nghĩ, sự lựa chọn và hành động. Từ đó các em có thể phát huy 
cao nhất khả năng sáng tạo của mình để giành thế có lợi, phần thắng về phía 
mình mà không phụ thuộc và bị người khác chi phối. Trong không khí náo nức, 
phấn khởi được tự do tham gia, sự cổ vũ của tập thể giúp các em phát huy cao 
nhất năng lực, sở trường của mình. 
 - Trò chơi được giới hạn bởi không gian và thời gian: Mục đích và nội 
dung của mỗi trò chơi phụ thuộc vào người tổ chức trò chơi vì thế phải có không 
gian đáp ứng cho từng trò chơi. Mặt khác, dù bất kỳ quy mô chơi như thế nào thì 
trò chơi có một thời gian nhất định: thời gian chuẩn bị, thời gian nghe, nhìn, thời 
gian chơi thử và chơi thật. Do vậy người tổ chức chơi hướng dẫn chơi phải tính 
toán và hình dung được: Chơi trò chơi này ở đâu, thời gian là bao nhiêu cho hợp 
lý và hiệu quả nhất, để vừa đáp ứng được mục đích, yêu cầu đề ra, vừa đảm bảo 
được kế hoạch chung của hoạt động. 
 - Trò chơi là một hoạt động sáng tạo: Đây chính là đặc trưng quan trọng 
tạo nên sự hấp dẫn, thu hút người tham gia trò chơi cho đến kết quả cuối cùng 
luôn là một ẩn số và đầy những yếu tố bất ngờ mà không ai biết được. Đó cũng 
chính là thời gian dành cho sự sáng tạo của người tham gia trò chơi. 
 - Trò chơi là một hoạt động có quy tắc: Trò chơi nào cũng vậy, dù đơn 
giản hay phức tạp, thì những người tham gia chơi đều phải tuân thủ những quy 
tắc nhất định. Điều đó làm hấp dẫn thêm trò chơi vì người chơi đều bình đẳng 
với nhau và cùng tuân theo những quy định mới mà không bị ràng buộc, chi 
phối bởi bất kỳ điều kiện khách quan, chủ quan nào. 
 - Trò chơi là một hành động giả định: Dù rằng trò chơi đó có nguồn gốc 
từ đâu nhưng bao giờ trò chơi cũng tạo ra cuộc sống khác hẳn với cuộc sống 
bình thường đang diễn ra, do đó trò chơi luôn tạo nên cho người chơi một nhận 
thức, một cảm giác với thực tại. 
 3.1.2. Phân loại trò chơi 
 Do tính phong phú, đa dạng của trò chơi, việc phân loại trở nên khó khăn. 
Có nhiều cách phân loại khác nhau, năm 1969 nhà nghiên cứu Roger Gaillois 
tìm ra một cách phân loại mà cho đến nay được nhiều người đồng tình đó là: 
 - Trò chơi thi đấu: Loại này bao gồm những trò chơi diễn ra giữa 2 người 
hay 2 phe, giữa nhiều người hay nhiều phe mà kết quả bao giờ cũng có người 
thắng, kẻ thua. Loại trò chơi này thường thu hút được rất nhiều người tham gia. 
 7/20 
 - Căn cứ vào địa điểm, sân bãi, dụng cụ: Chọn trò chơi tùy thuộc vào địa 
điểm, dụng cụ, sân bãi. Địa điểm chơi phụ thuộc vào số người tham gia. Cấu 
trúc nội dụng, hình thức tổ chức trò chơi có liên quan trực tiếp đến điều kiện, 
dụng cụ, sân bãi. 
 - Căn cứ vào thời gian và hoàn cảnh: Tổ chức trò chơi có liên quan đến 
quỹ thời gian thực hiện. Thời gian chơi quyết định tới chọn trò chơi. Mặt khác, 
trò chơi chịu ảnh hưởng trực tiếp vào điệu kiện, hoàn cảnh (nắng, mưa) cụ thể 
để lựa chọn các hình thức tổ chức và loại trò chơi cần thiết. 
 Việc lựa chọn trò chơi rất quan trọng, có tính chất quyết định đến tác 
dụng giáo dục và kết quả của trò chơi, đòi hỏi tổ chức cần hợp lý về nội dung, 
điều kiện cho phù hợp. 
 b) Lựa chọn trò chơi: 
 Để tiến hành tổ chức - hướng dẫn một trò chơi cho học sinh công việc rất 
quan trọng mang tính quyết định là phải biết chọn trò chơi. Để chọn trò chơi 
đúng mong muốn, phải nắm vững những yêu cầu sau đây: 
 - Xác định được mục đính, yêu cầu của trò chơi định lựa chọn. 
 - Đối tượng chơi ở lứa tuổi nào? Nam hay nữ? 
 - Số lượng các em tham gia và tình trạng sức khỏe của các em? 
 - Người tổ chức và hướng dẫn phải hiểu thấu đáo từ luật chơi đến diễn 
biến, kết quả, thời gian vật chất của trò chơi. 
 - Trò chơi đáp ứng nhu cầu nguyện vọng của các em nhưng nhất thiết phải 
đảm bảo sự an toàn tuyệt đối về tính mạng, về tài sản của cá nhân và tập thể. 
 c) Chuẩn bị địa điểm và phương tiện: 
 Sau khi đã chọn được trò chơi theo yêu cầu đề ra, người tổ chức và hướng 
dẫn phải nghiên cứu thật kỹ cách chơi (luật, cách thức chơi) và phương pháp tổ 
chức trò chơi. Đồng thời phải hình dung và sớm có phương án lựa chọn địa 
điểm, phương tiện để chơi, cụ thể là: 
 - Địa điểm vừa đủ cho số người chơi và đáp ứng được nội dung của trò 
chơi. 
 - Địa điểm phải thoáng, mát, sạch sẽ không có các chướng ngại vật, đá 
sỏi...không gây nguy hiểm và làm mất vệ sinh cho người chơi. 
 - Phương tiện được xếp đặt đúng vị trí, các dấu quy ước phải làm cho rõ 
để mọi người đều dễ dàng sử dụng. 
 Nếu chuẩn bị tốt địa điểm và phương tiện chơi thì kết quả tổ chức trò chơi 
sẽ cao và an toàn cho người chơi. 
 9/20