SKKN Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án vào việc dạy học môn Địa lí 7 ở trường THCS Thái Thịnh

 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM - MÔN ĐỊA LÍ 
 Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án vào việc dạy học môn Địa lí 
 7 ở trường THCS Thái Thịnh 
I. ĐẶT VẤN ĐỀ 
 Trong bối cảnh đổi mới giáo dục theo chương trình giáo dục phổ thông mới, 
định hướng năng lực của học sinh được xem là vấn đề trọng tâm thay vì định 
hướng nội dung như trước đây. Để đáp ứng được định hướng đổi mới giáo dục 
nói trên, dạy học môn Địa lí ở trường THCS cũng cần thay đổi, cải tiến phương 
pháp nhằm phát triển được toàn diện năng lực học sinh từ năng lực tư duy, giải 
quyết vấn đề , năng lực tự học, tự tìm tòi, năng lực giao tiếp và trình bày, và đặc 
biệt là các năng lực chuyên biệt của môn Địa lí như năng lực khai thác bản đồ, 
bảng số liệu, năng lực giải thích các hiện tượng và quá trình địa lí tự nhiên, kinh 
tế- xã hộiđược hình thành một cách tự nhiên và toàn diện. Từ những yêu cầu 
đặt ra nói trên thì phương pháp dạy học theo dự án là phương pháp dạy học tích 
cực phát triển năng lực học sinh theo định hướng nói trên. Trong phương pháp 
dạy học dự án học sinh có cơ hội được thực hiện một nhiệm vụ phức hợp gắn kết 
giữa lí thuyết và thực hành đòi hỏi sự tổng hợp kiến thức, kĩ năng, hình thành thái 
độ học tập tích cực. Khi thực hiện dự án mà giáo viên đưa ra hoặc học sinh tự đề 
xuất, học sinh phải tự lập kế hoạch, thực hiện, đánh giá kết quả, cuối cùng tạo ra 
những sản phẩm phù hợp với mục đích và yêu cầu đặt ra. Phương pháp dạy học 
theo dự án hình thành cho học sinh kiến thức nền, từ kiến thức nền, học sinh vận 
dụng để thực hiện dự án, qua đó phát triển nhiều kĩ năng cho học sinh như kĩ năng 
giải quyết vấn đề, hợp tác, giao tiếp, tự nghiên cứu, tìm tòi, tự học 
 Theo sự tìm hiểu về các phương pháp dạy học, dựa vào đặc thù bộ môn, tôi 
nhận thấy phương pháp phù hợp nhất, có khả năng khắc phục được hầu hết các 
nhược điểm của phương pháp truyền thống, có tính khả thi cao, chính là phương 
pháp dạy học theo dự án này. Được sự đồng ý của Ban Giám Hiệu trường THCS 
Thái Thịnh và tổ nhóm chuyên môn, tôi đã mạnh dạn áp dụng phương pháp dạy 
học này vào việc tổ chức dạy học chương trình Địa lí 7 cho lớp 7A1 mà tôi được 
phân công phụ trách giảng dạy năm học 2018 – 2019. 
II. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 
1. Những tồn tại, hạn chế cần khắc phục: 
 Trong thời gian qua, việc dạy và học bộ môn Địa lí 7 ở Trường THCS Thái 
Thịnh đã đạt nhiều kết quả đáng khích lệ so với các trường trong quận. Tuy nhiên, 
còn một số hạn chế cần phải khắc phục như: nhiều em còn thụ động, chưa có 
phương pháp tự học trong việc học tập bộ môn, chỉ dành thời gian học ở nhà 
 1 / 20 
 1.3. Các dạng của dạy học theo dự án 
 a. Phân loại theo chuyên môn 
 - Dự án trong một môn học: trọng tâm nội dung nằm trong một môn học. 
 - Dự án liên môn: trọng tâm nội dung nằm ở nhiều môn khác nhau. 
 - Dự án ngoài chuyên môn: Là các dự án không phụ thuộc trực tiếp vào các 
môn học, ví dụ dự án chuẩn bị cho các lễ hội trong trường. 
 b. Phân loại theo sự tham gia của người học: dự án cho nhóm HS, dự án cá 
nhân. Dự án dành cho nhóm HS là hình thức dự án dạy học chủ yếu. Trong trường 
phổ thông còn có dự án toàn trường, dự án dành cho một khối lớp, dự án cho một 
lớp học 
 c. Phân loại theo sự tham gia của GV: 
 Dự án dưới sự hướng dẫn của một GV, dự án với sự cộng tác hướng dẫn 
của nhiều GV. 
 d. Phân loại theo quỹ thời gian: 
 - Dự án nhỏ: thực hiện trong một số giờ học, có thể từ 2-6 giờ học. 
 - Dự án trung bình: dự án trong một hoặc một số ngày (“Ngày dự án”), nhưng 
giới hạn là một tuần hoặc 40 giờ học. 
 - Dự án lớn: dự án thực hiện với quỹ thời gian lớn, tối thiểu là một tuần (hay 
40 giờ học), có thể kéo dài nhiều tuần (“Tuần dự án”). 
 e. Phân loại theo nhiệm vụ 
 - Dự án tìm hiểu: là dự án khảo sát thực trạng đối tượng. 
 - Dự án nghiên cứu: nhằm giải quyết các vấn đề, giải thích các hiện tượng, 
quá trình. 
 - Dự án thực hành: có thể gọi là dự án kiến tạo sản phẩm, trọng tâm là việc 
tạo ra các sản phẩm vật chất hoặc thực hiện một kế hoạch hành động thực tiễn, 
nhằm thực hiện những nhiệm vụ như trang trí, trưng bày, biểu diễn, sáng tác. 
 - Dự án hỗn hợp: là các dự án có nội dung kết hợp các dạng nêu trên. Các 
loại dự án trên không hoàn toàn tách biệt với nhau. Trong từng lĩnh vực chuyên 
môn có thể phân loại các dạng dự án theo đặc thù riêng. 
1.4. Tiến trình thực hiện DHDA 
 - Chọn đề tài và xác định mục đích của dự án 
 - Xây dựng kế hoạch thực hiện 
 - Thực hiện dự án 
 - Thu thập kết quả và công bố sản phẩm 
 3 / 20 
 a. Ưu điểm : 
 - Gắn lý thuyết với thực hành, tư duy và hành động, nhà trường và xã hội; - 
Kích thích động cơ, hứng thú học tập của người học; 
 - Phát huy tính tự lực, tính trách nhiệm; 
 - Phát triển khả năng sáng tạo; 
 - Rèn luyện năng lực giải quyết những vấn đề phức hợp; 
 - Rèn luyện tính bền bỉ, kiên nhẫn; 
 - Rèn luyện năng lực cộng tác làm việc; 
 - Phát triển năng lực đánh giá 
b. Nhược điểm 
 - DHDA không phù hợp trong việc truyền thụ tri thức lý thuyết mang tính 
trừu tượng, hệ thống cũng như rèn luyện hệ thống kỹ năng cơ bản 
 - DHDA đòi hỏi nhiều thời gian. Vì vậy DHDA không thay thế cho PP 
thuyết 
 trình và luyện tập, mà là hình thức dạy học bổ sung cần thiết cho các 
PPDH truyền thống. 
 - DHDA đòi hỏi phương tiện vật chất và tài chính phù hợp. 
2. Nhiệm vụ và thách thức của giáo viên và học sinh khi DHDA 
2.1. Đối với giáo viên 
 - Vai trò của giáo viên là hướng dẫn, tư vấn cho các hoạt động của học sinh 
chứ không phải chủ động trong mọi hoạt động dạy học 
 - Xây dựng dự án liên quan đến nội dung bài học để giúp học sinh chiếm lĩnh 
kiến thức của bài 
 - Tạo điều kiện cho học sinh tham gia thiết lập các mục tiêu và kết quả học 
tập, chú ý đến thái độ học tập, năng lực và mối quan tâm của học sinh khi xây 
dựng dự án cũng như thiết kế các hoạt động dự án 
 - Lên lịch trình đánh giá và đánh giá học sinh trong suốt tiến trình học tập, 
sử dụng những hình thức đánh giá khác nhau và cho ý kiến phản hồi thường xuyên. 
 - Nhận diện các tình huống và điều chỉnh kịp thời để đem lại sự thành công 
cho dự án 
 - Đánh giá tổng thể sau khi kết thúc dự án, tổ chức thảo luận bộ câu hỏi định 
hướng để củng cố nội dung bài học và rút kinh nghiệm 
 - Hợp tác cùng các đồng nghiệp để xây dựng dự án liên môn (nếu có). 
 Tôi đã tiến hành điều tra đối với hơn 20 giáo viên tại các trường THCS về 
DHDA. Kết quả cho thấy những khó khăn và thách thức mà giáo viên thường gặp 
khi có sự thay đổi vai trò, nhiệm vụ trong DHDA là: 
 5 / 20 
 - Hoạt động tư duy nhiều hơn so với việc học bằng phương pháp truyền 
thống. 
 - Đóng vai và làm những công việc mô phỏng thực tế vừa hứng thú nhưng 
cũng đầy thách thức đối với các em 
 - Phải biết bỏ qua “cái tôi” để phối hợp với các thành viên trong nhóm thật 
ăn ý để có một kế hoạch thực hiện dự án phù hợp và thực hiện hiệu quả kế hoạch 
đó. 
 - Tự định hướng trong quá trình học tập là một khâu khó khăn đối với học 
sinh khi lâu nay các em chỉ quen làm việc theo sự chỉ đạo của giáo viên 
 - Thường xuyên tự đánh giá nhóm và bản thân để có thể tự tiến bộ. Điều này 
thật không dễ đối với học sinh 
 - Để hoàn thành và tạo ra sản phẩm dự án học sinh cần có sự sáng tạo cao 
trong quá trình làm việc 
 - Cần hình thành và rèn luyện các kĩ năng tư duy bậc cao và các kĩ năng thế 
kỉ XXI mới có thể thực hiện tốt dự án 
3. Ứng dụng cụ thể của phương pháp DHDA 
 Trong dạy học nội dung: Môi trường hoang mạc, hoạt động kinh tế của con 
người ở hoang mạc (Bài 19, 20 Địa lý 7, chương III) tôi đã triển khai dự án “Khám 
phá môi trường hoang mạc” cho 4 nhóm học sinh từ lớp 7A1 trường THCS Thái 
Thịnh để Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án vào việc dạy học môn Địa 
lí 7. 
 Dự án được tiến hành trong 3 tuần (từ ngày 08/10/2018 - 29/10/2018) với 
phần tóm tắt bài dạy như sau: Môi trường hoang mạc là một môi trường địa lí rất 
đặc biệt, xuất hiện ở cả môi trường đới nóng và môi trường đới ôn hòa. Vậy môi 
trường hoang mạc có những đặc điểm gì, có gì độc đáo hay không? Làm thế nào 
để phát triển bền vững môi trường hoang mạc, chúng ta cần làm gì khi tình trạng 
hoang mạc đang ngày càng mở rộng hiện nay 
 Thông qua dự án này, các nhóm sẽ đóng vai thành các phóng viên của đài 
truyền hình để tìm hiểu các đặc điểm về vị trí, đặc điểm tự nhiên, sự thích nghi 
của động thực vật, các hoạt động kinh tế, các vấn đề liên quan và đề xuất những 
giải pháp phát triển bền vững môi trường hoang mạc. Kết quả của công trình 
nghiên cứu sẽ được thể hiện trong một bài trình diễn đa phương tiện đăng trên 
nhóm “Dạy học theo dự án môn Địa lý 7” của lớp để thầy cô bộ môn và các bạn 
học sinh tham khảo. Đồng thời kết quả này cũng sẽ được trình bày trước tập thể 
lớp, giáo viên bộ môn, Ban Giám Hiệu, Hội đồng bộ môn Địa lý của trường nhằm 
bình chọn ra nhóm có những sản phẩm tốt nhất để trao giải. 
 CÁC NHÓM DỰ ÁN VÀ SẢN PHẨM CỦA CÁC NHÓM 
 7 / 20 
 Đỗ Phương Minh 
 Phạm Thị Thái Minh 
 Phạm Thị Trà My 
 Nguyễn Như Ngọc 
 Phạm Tuấn Nhân 
 Phát triển bền vững môi 
 Lê Tuấn Phong 
 trường hoang mạc. 
 Phạm Tô Kỳ Phong 
 (Sản phẩm là một buổi triền 
 Vũ Trần Bảo Quân 
 lãm tranh với các nội dung 
 Nhóm phóng viên: Nguyễn Trọng Quý 
4 về tình trạng hoang mạc bị 
 Bền vững Nguyễn Bảo Quyên 
 mở rộng hiện nay, các giải 
 Lê Hoàng Sơn 
 pháp ngăn chặn tình trạng 
 Nguyễn Thế Sơn 
 hoang mạc hóa, các giải 
 Nguyễn Anh Thư 
 pháp bảo vệ môi trường) 
 Nguyễn Quỳnh Trang 
 Phạm Khánh Vân 
 Hoàng Bá Quang Vinh 
 CÁC BƯỚC THỰC HIỆN DỰ ÁN 
 Thời gian hoàn 
Thời gian Nhóm Công việc 
 thành 
 - Trả lời phiếu khảo sát nhu cầu học - Thứ Hai ngày 
 sinh . 8/10. 
 - Chia nhóm và đặt tên nhóm, tên dự án, 
Tuần 1 (Từ 
 gửi danh sách nhóm đính kèm - Thứ Ba ngày 
ngày - Tạo nhóm riêng của lớp trên mạng, 
 Các 9/10. 
8/10/2018 cập nhật thông tin. 
 nhóm 
đến ngày - Thảo luận nhóm về bộ câu hỏi định 
 - Thứ Năm, ngày 
13/10/2018) hướng. 
 11/10. 
 - Hoàn thành các bài tập SGK trang 63, 
 - Thứ Bảy, ngày 
 66. 
 - Đăng kí sản phẩm và bước đầu lập kế 13/10. 
 hoạch dự án của nhóm. 
 - Báo cáo tiến độ thực hiện dự án. 
Tuần 2 (Từ - Hoàn thành kế hoạch dự án, phân - Thứ Hai ngày 
ngày công nhiệm vụ cụ thể cho các thành 15/10. 
 Các 
15/10/2018 viên. 
 nhóm 
đến ngày - Tiến hành nghiên cứu. - Thứ Ba ngày 
20/10/2018) 16/10. 
 9 / 20